Nagroda Nobla jest bardzo prestiżową i renomowaną nagrodą na świecie. Nagroda Nobla przyznawana jest za wybitne osiągnięcia w 5 różnych dziedzinach. Jest to również nagroda o najdłuższej historii. Została ustanowiona wolą szwedzkiego inżyniera Alfreda Nobla i została przyznana po raz pierwszy w 1901 roku. Już wtedy pojawiły się kontrowersje dotyczące laureatów. Pomimo tego, że Nagroda Nobla jest wysokim wyróżnieniem, było wiele nieporozumień między różnymi środowiskami. Jakie było pochodzenie Alfreda Nobla i co o nim wiadomo poza tym, że stworzył dynamit.
Kim był Alfred Nobel?
Niemożliwe jest omówienie całej biografii Alfreda Nobla w jednym artykule. Szwedzki inżynier wciąż znany jest przede wszystkim z wynalezienia dynamitu. Jak można sobie wyobrazić, jest to zbytnie uproszczenie. Był on również wynalazcą, chemikiem i mechanikiem. Nagroda Nobla przyznawana jest tym, którzy wnieśli wyjątkowy wkład dla dobra ludzkości. Sam Nobel w znacznym stopniu przyczynił się do rozwoju wielu dziedzin nauki.
Na swoim koncie ma ponad 300 patentów. Wynalezienie dynamitu jest tylko jednym z wielu. Inne godne uwagi wynalazki to wybuchowa żelatyna, miernik gazu, zapalnik czy detonator. Nobel udoskonalił także telefon, żarówkę czy baterię oraz wyprodukował syntetyczne rubiny i szafiry.
Wierzył, że wszystkie jego wynalazki, a zwłaszcza dynamit, będą miały pokojowe zastosowanie. W rzeczywistości era elektryczności i pary umożliwiła budowę kopalni, tuneli czy połączeń kolejowych. Niestety, opinia publiczna dowiedziała się również o śmiercionośnej mocy dynamitu, a także o tragicznych konsekwencjach jego niewłaściwego użycia. Alfred Nobel stanął przed poważnym dylematem moralnym.
Nagroda Nobla - ciekawostki i kontrowersje
Nagroda przyznawana jest od ponad stu lat i stanowi wyraz uznania dla najwybitniejszych naukowców, postaci i autorytetów na świecie. W oczach niektórych to, co wydaje się być nieskazitelnym, wielkim wkładem w rozwój świata, jest problemem.
Już w 1901 roku pierwszą literacką Nagrodę Nobla otrzymał francuski poeta Sully Prudhomme. Niektóre środowiska artystyczne protestowały, nazywając laureata przeciętnym artystą. Pierwszymi laureatami Pokojowej Nagrody Nobla byli Henri Dunant, szwajcarski założyciel Czerwonego Krzyża i Frederic Passy, Francuz nazywany "apostołem pokoju". Kilka interesujących faktów to:
- Malala Yousafzai, pakistańska działaczka na rzecz praw kobiet, była najmłodszą laureatką Nagrody Nobla w wieku 17 lat.
- John B. Goodenough, amerykański fizyk, był najstarszym laureatem Nagrody Nobla w wieku 97 lat.
- Nagrodę Nobla otrzymał pięciokrotnie: Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca oraz Wysoka Komisja Narodów Zjednoczonych ds.
- Sześć razy w historii Nagrody Nobla laureaci odmówili jej przyjęcia. Głównym powodem odmowy przyjęcia Nagrody Nobla był strach przed represjami ze strony władz.
- Wiele kobiet było w stanie osiągnąć zaszczyty w dziedzinie fizyki i chemii.
- Pokojowa Nagroda Nobla jest najbardziej kontrowersyjna. Została przyznana politykom i przywódcom, takim jak Henry Kissinger, Yasser Arafat i Barack Obama.
Laureaci Literackiej Nagrody Nobla - Świat
Każdego roku członkowie Komitetu Noblowskiego wysyłają 600 formularzy do kwalifikujących się nominowanych. W tych formularzach nominowani mogą wskazać swoją kandydaturę dla konkretnego autora, ale nie dla siebie. Powinni również uzasadnić swój wybór. Następnie komitet wybiera 15-20 nazwisk z listy i zawęża je do zaledwie pięciu dla Akademii Szwedzkiej. Każdego roku Szwedzka Akademia wybiera zwycięzcę w październiku, który wygłasza "mowę noblowską" podczas ceremonii wręczenia nagrody.
Nagroda została przyznana 114 razy do 2021 roku. W niektórych latach nagroda była wręczana dwóm osobom jednocześnie. Mężczyźni dominują w tej dziedzinie od wielu lat. Tylko 17 kobiet znalazło się wśród zwycięzców. Nagroda jest zwykle przyznawana pisarzom mówiącym po angielsku lub francusku. Często są to nazwiska nieznane szerszej publiczności.
Abdulrazak Gurnah jest laureatem Literackiej Nagrody Nobla w 2021 roku. Jest brytyjskim pisarzem urodzonym na Zanzibarze. Został nagrodzony za "bezkompromisową i współczującą penetrację" skutków kolonializmu i losu uchodźców w przepaści między kulturami. Jego wygrana była dla wielu zaskoczeniem, a co ciekawe, żadne z dzieł pisarza nie jest dostępne w języku polskim. W połowie października Wydawnictwo Poznańskie ujawniło, że pierwsze polskie tłumaczenie "Pokłosia" noblisty ukaże się w 2022 roku.
Za 50 lat świat nie będzie wiedział, kto jeszcze został nominowany do Literackiej Nagrody Nobla w 2021 roku. Dopiero po 50 latach takie informacje zostaną odtajnione. Bukmacherzy wciąż typują między innymi Margaret Atwood, kanadyjską autorkę A Cache Story, Harukiego Murakamiego czy Kenijczyka Ngugi wa Thiong'o.
Laureaci Literackiej Nagrody Nobla - Polska
Wśród laureatów Nagrody Nobla z Polski jest 8 Polaków, w tym Polki. Pięciu z nich to laureaci w dziedzinie literatury. Niekwestionowaną gwiazdą jest Maria Skłodowska Curie. Jest podwójną laureatką Nagrody Nobla w dziedzinie chemii i fizyki, a także jedną z zaledwie czterech osób w historii, które zdobyły ją więcej niż raz. W jej ślady poszła córka Marii, Irene Joliot Curie, która zdobyła Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii.
Największe osiągnięcia Polaków dotyczą literatury. Henryk Sienkiewicz, Władysław Reymont, Czesław Miłosz, Wisława Szymborska i Olga Tokarczuk to dotychczasowi polscy laureaci literackiej Nagrody Nobla. W wirtualnej księgarni Virtualo znaleźć można wiele książek autorstwa noblistów, zarówno polskich, jak i zagranicznych. Pozycje dostępne są w formie e-booków lub audiobooków.
Zasady przyznawania Nagród Nobla w dziedzinie literatury
Proces wyłaniania i nominowania laureatów Literackiej Nagrody Nobla może trwać nawet 1,5 roku. Komitet Noblowski rozpoczyna swoją pracę we wrześniu. W lutym tworzona jest wstępna lista nominowanych. W maju lista nominowanych musi zostać ograniczona do pięciu autorów. Zwycięzca zostanie wybrany w październiku, a ceremonia wręczenia Nagrody Nobla odbędzie się 10 grudnia w Sztokholmie.
Premia pieniężna za pierwszą Literacką Nagrodę Nobla, przyznaną w 1901 roku, wyniosła ponad 150 000 koron szwedzkich. Olga Tokarczuk otrzymała nagrodę w wysokości 9 milionów koron szwedzkich, czyli 3,5 miliona złotych. Abdulrazak Gurnah otrzyma nieco większą kwotę, 10 milionów koron szwedzkich.